Sinagoglar
Yahudi Dua Evi Nedir?
Bir Sinagog en basit anlamıyla bir dua evidir (Bet Tefilla); Yahudilerin toplu dua ettiği yerdir. Yahudiler günlük dualarını her yerde yapabilirler, ancak bazı dualar sadece "minyan" (10 tane yetişkin erkek) eşliğinde yapılabilir. Ayrıca geleneksel olarak grup halinde dua etmek yalnız dua etmekten daha erdemlidir. Bu açıdan bir sinagogun kutsiyeti, Kutsal Tapınak'tan hemen sonra gelir.
Sinagog ayrıca bir öğrenim yeridir (Bet Midraş). Genel inancın aksine, Yahudilik eğitimi Bar Mitzva (on üç yaş) döneminden sonra bitmez. Dindar Yahudiler için kutsal metinlerin öğrenimi hayat boyu süren bir uğraşıdır. Bu nedenle sinagoglarda cemaat bireylerinin öğrenimi için kutsal metinleri içeren kütüphaneler bulunur. Sinagoglar ayrıca çocukların da temel din eğitimini aldıkları yerlerdir.
Birçok sinagogda ayrıca dini veya dini olmayan sosyal etkinliklerin yapıldığı bir salon bulunur. Sinagog bazen cemaati ilgilendiren önemli konuların tartışıldığı bir toplantı salonu olarak da kullanılır.
Ayrıca sinagog bir sosyal yardım kurumu gibi de çalışır. Para veya diğer ihtiyaç maddeleri toplayıp cemaatte fakirlere ve ihtiyaçlılara yardım eder.
İcadiye Caddesi’nin hemen başlangıcında bulunan ve Kal de Abaşo (Aşağıdaki Sinagog) diye de bilinen Bet Yaakov’un inşaatının 1878’de olduğu bilinmektedir. İcadiye Caddesi üzerindeki giriş kapısının üstündeki mermer kitabede şunlar yazılıdır:
1890'lerde Haydarpaşa Yahudileri kiralık bir evi, ünlü Haham Menahem Farhi yönetiminde Talmud Tora (Tevrat eğitimi kurumu) ve ibadethane olarak kullanmaktaydılar. Mali sorunları çözmek için davet edilenler davete icabet etmeyince evin kapatılmasından başka seçenek kalmadı. Dağhamamı yerleşme merkezini tamamen yok eden büyük yangını izleyen göçlerle Haydarpaşa Yahudi nüfusu daha da artınca yeni ve geniş bir ibadethane gereksinmesi kaçınılmaz oldu.
Haydarpaşa - Yeldeğirmeni yöresinde ikamet eden Yahudi nüfusun 1950'li yıllardan itibaren sahil boyunca sair semtlere yerleşmeyi, Avrupa yakasından sayısız ailenin de yaz mevsimini geçirmek üzere Caddebostan - Suadiye civarına taşınmayı tercih etmeleri, Cumartesi ve dini bayram günleri Yeldeğirmeni semtindeki ibadethaneye ulaşım sorunları yaratıyordu.
Sinagog 20. yüzyılın ilk yıllarında Büyükada'ya sayfiyeye giden kalabalık bir Yahudi toplumunun ibadet gereksinimi göz önünde tutularak Avram Arslan Efendi Fresko’nun arsası üzerinde inşa edilmiş ve arsayı bağışlayan kişiyi onurlandırmak amacıyla Avram'ın iyiliği anlamına gelen Hesed le Avraam olarak adlandırılmıştır. Sinagog, 1904 yılı Pesah Bayramında (Hamursuz) hizmete girmiş, resmi açılışı bayramın ikinci günü olan 1 Nisan 1904 Cuma günü görkemli bir törenle yapılmıştır. Büyükada Sinagogu 3 Ağustos 1906 tarihli İrade ile Musevi milletine mahsus ibadethane olarak tespit edilmiştir.
1940’lı yıllarda yaklaşık 250 kadar Yahudi ailenin yaz mevsimini geçirmek üzere sayfiyeye geldiği Heybeliada’nın yazlıkçı nüfusu arttıkça, sinagog gereksinimi de baş göstermiştir. 1947 yılında Heybeliada sakinlerinin, Orhan Sokak’ta bir sinagog tesisi için girişimi, Hahambaşılık tarafından arsanın durumuyla ilgili teknik zorluklar dolayısıyla uygun bulunmadı. 1948 sonbaharının dinî bayram günleri, Emniyet Müdürlüğü’nden alınan izinle kiralanan Meydan Sokak’taki Rum Karma İlkokulu binası salonunda kutlandı.
İlk yıllarda Burgazada’da yaşayan Yahudiler zaman zaman Cumartesi sabahları bir evde toplanıp dualarını okur, bayramlarda ise izin alarak Burgaz Tatil Evi salonunda ibadet ederlerdi. 1960 - 1970!li yıllarda, Yahudi yazlıkçıların artan sayısı karşısında Aya Yani Kilisesi yakınındaki bir evde toplanılmaya başlandı.
Fetih öncesi varlığı bilinen İstipol Sinagogu, adını kurucularının geldiği Makedonya’da İştip (Stip) kasabasından almıştır.
Bizans döneminde mevcut olduğu 1693 tarihli fermandan anlaşılan bu sinagog Yanbol (Niğbolu) kasabasından göç ederek Balat’a yerleşen Yahudiler tarafından kurulmuş ve adını anılan yöreden almıştır.
1693 tarihli bir fermandan anlaşıldığına göre bu sinagog ‘Feth-i Hakani’den (İstanbul’un Fethi) önce mevcuttu. Ahrida (Ohrida, Uhr,Toh Balat) Sinagogu ismini kurucularının geldikleri Makedonya’daki Ohri kasabasından alır.
Türk Yahudi Toplumuna aittir.
