HAHAMBAŞILIK KURUMU
Musevilikte tüm dünya Yahudilerini kapsayan bir dini yönetim hiyerarşisi mevcut değildir. Hahambaşı, sadece, belirgin bir bölgede yaşayan Yahudilerin dini lideridir.
Fetihten sonra Fatih Sultan Mehmed, Bizans’ın son Hahambaşısı Moşe Kapsali’ye İstanbul Hahambaşısı olarak itibar gösterdi.
Osmanlı döneminde, 1835 yılına kadar, her Yahudi yerleşik cemaati Hahambaşısını kendi içinde seçerek sonucunu Saray’a bildirmekle yetinirdi. Değişik kentlerin kendi Hahambaşıları olduğundan, uzun yüzyıllar boyunca Musevi milletini tümüyle temsile yetkili bir tek kişi olmadı.
1835 yılında, Musevi “milleti” Babıâli’ye dilekçe sunarak, Sultan’ın eskiden beri tebaası olan kendilerinin de… aralarından seçecekleri Hahambaşıların Sultan tarafından resmen tanınarak berat verilmesi’ni talep ettiler. Talep II. Mahmud tarafından kabul edildi ve Osmanlı Hahambaşılığı kurumu resmen tanınmış oldu.
HAHAMHANE NİZAMNAMESİ
1666’daki Sabetay Sevi olayından sonra yaklaşık iki yüzyıl boyunca kadar kendi içine kapanan Osmanlı Musevi toplumu 19. Yüzyılın ilk yarısında taassup ve cehalet içindeydi. Bir zamanların bu görkemli toplumunun kültür ve eğitim gelişmesini sağlamak için Abraham Kamondo gibi laik liderler cemaatin başına geçip modern eğitimli okullar açmak istediler. Ancak, ‘din elden gidiyor’ diye direnen bağnaz bazı hahamların şiddet içeren direnciyle mücadele etmek zorunluluğunda kaldılar.
Yahudi taifesi arasındaki bu anlaşmazlıklardan sıkılan Abdülaziz, Fuad Paşa’nın da teşvikiyle, 2 Safer 1280 (19 Temmuz 1863) tarihli bir İrade ile, Edirne Hahambaşısı Yakir Geron İstanbul’a gelerek Hahambaşı Kaymakamı (Locum Tenens) olarak göreve başlamasını, 21 Safer 1280 tarihli İrade ile de 1856 tarihli Hatt-ı Hümayun esasları dairesinde Hahamhane Nizamnamesi’ni en kısa zamanda hazırlanmasını buyurdu.
Hazırlanan Hahamhane Nizamnamesi bir İrade-i Seniye olarak 23 Şevval 1281 (21 Mart 1865) tarihinde Takvim-i Vekayi’de ilan edildi ve 19 Zilhicce 1281 (15 Mayıs 1865)’de tebliğ edilerek yürürlüğe girdi.
OSMANLI HAHAMBAŞISI MAKAMI'nın RESMEN IHDASI
Abraham Levi 1835 1836
Samuel Haim 1837 1839
Moşe Fresko 1839 1841
Yaakov Behar David 1841 1854
Haim Ha-Kohen 1854 1860
Yaakov Avigdor 1860 1863
Yakir Geron 1863 1872 Hahambaşı Kaymakamı Locum Tenens
Moşe Levi 1872 1908 Hahambaşı Kaymakamı Locum Tenens
Haim Nahum Efendi 1908 1920
Sabetay Levi Mayıs 1910 ve Eylül 1912 de vekâleten
İsak Ariel Kasım 1918 ve Eylül 1919 da vekâleten
