Osmanlı’da Matbaa
1493 - Osmanlı’da ilk matbaa, dönemin hükümdarı II. Bayezid’in izniyle, Sefarad Yahudilerinin İspanya’dan Osmanlı topraklarına göçünden bir yıl sonra (1493), diğer bir sava göre ise 1503 yılında, David ve Samuel ibn Nahmias Kardeşler tarafından İstanbul’da kuruldu.
Basılan ilk kitap, araştırmacılar tarafından genellikle kabul edilen görüşe göre, Toledo’lu din bilgini Yaakov ben Aşer’in kısaca Arbaah Turim olarak anılan Sefer Aturim le Ribi Yaakov ben Aroş eseridir
1530- Günümüzde halen kullanılan İtalik hurufatı, sayfa düzeni, folyo işaretleme tekniği, paragraf başı büyük veya süslü harf, gibi yenilikleri matbaaya kazandıran Sonsino Ailesi İtalya’dan gelip İstanbul’a yerleşti.
1554- Edirne’de ilk matbaa, veba salgını sebebiyle Edirne’ye göç eden Salomon ve Yosef Jabez Kardeşler tarafından kuruldu. Jabez’ler beraberlerinde getirdikleri donanımla Edirne’de üç kitap bastılar ve 1556’da tekrar Selanik’e döndüler. Kentte basım faaliyetinin yeniden canlanması ancak 19. yüzyıl başında mümkün oldu.
1658- İzmir’de ilk matbaa Abraham ben Yididya Gabay tarafından kuruldu. Basılan ilk kitap Jozef Eskapa’nın Roş Yosef adlı eseridir.
TÜRK YAHUDİ BASINI
Ülkemizde Yahudi basınına ilk girişim, 1842 yılında İzmir’de öngörülen, ancak mali nedenlerle basımı gerçekleşmeyen La Buena Esperansa’dır. Fiilen yayınlanan ilk gazete ise, yine İzmir’de, Rafael Uziel tarafından 1845 yılında Raşi hurufatla, Yahudi-İspanyolcası dilinde düzenlenen Sha’arey Mizrah (Doğunun Kapıları) oldu.
İstanbul’da ilk Yahudi gazetesi, Leon Haim de Kastro’nun 1853’de yayınladığı Or İsrael (İsrael Işığı)’dır.
Raşi harflerle Türkçe dilinde basılan ilk süreli yayın ise, Yehezkiel Gabay’ın Şarkiyye gazetesidir.
Edirne’de ilk Yahudi gazetesi Karmi (Bağım), Baruh ben İsak Mitrani tarafından Mayıs 1881’de yayınlandı.
1950 yıllara kadar, genelde Yahudi İspanyolcası dilinde düzenlenen gazetelerde, genç Cumhuriyet kuşaklarının katkısıyla Türkçe yazılar görülmeye başlandı. Bu arada Türkiyenin Sesi (1950-Sami Kohen) ve Haftanın Sesi (1957-Robert Sezer) gibi kısa süreli de olsa tümü Türkçe gazeteler yayınlandı. 30 Ekim 1947 tarihinde Avram Leyon tarafından tesis edilen Şalom gazetesinin 1984 yılında, bir sayfa dışında tamamen Türkçe düzenlenmeye başlamasıyla Türkçe Yahudi basını tamamen yerleşti.
Türk Yahudi Basını günümüzde varlığını dört yayınla sürdürmektedir: Çarşamba günleri yayınlanan haftalık Şalom, Mart 2005 den itibaren Yahudi İspanyolcası dilinde aylık El Amaneser eki, Aralık 2010 tarihinde yayına giren aylık Şalom Dergi ve Ocak 2009’dan beri sanal ortamda iki ayda bir yayınlanan, İzmir Musevileri e-haber Bülteni Diyalog.
173 yılın (2015-1842) en uzun ömürlü süreli yayınları, El Tiempo (1872-1930) ve 1947’den beri devamlı yayında olan haftalık Şalom gazeteleridir.
Türk Yahudileri ayrıca Ulusal basın’ın değişik ürünlerinde yer aldılar, almaya devam ediyorlar.
